Op vuurvlinderpad

Pen and Camera are weapons against oblivion, they can raise awareness for that which may soon be lost forever.

Dr. George Schaller - Wildlife Conservationist

Het is een bewolkte zondagvoormiddag. Na enkele weken zien we nog eens grijze wolken. Maar die onafgebroken hete dagen zorgden er wel voor dat de natuur, ondanks haar ultralate start na de winter, haar beste beentje voorzet om de schade in te halen. Her en der duiken de zeldzame vlinders op en zelfs enkele nieuwe waarnemingen voor Vlaanderen. Maar wat heeft dat nu te maken met die grote groep, met vlindernetjes en camera's bewapend, die hier verzameld waren in Begijnendijk ? Het zijn vooral Natuurpunters en biologen die hier in een kring rond organisator Ilf Jacobs staan. Hij neemt ons snel mee naar een graslandje in beheer.

Het doel was wetenschappelijk. Begijnendijk en omliggende gemeenten zijn namelijk de enige plaats waar in Vlaanderen de eens uitgestorven gewaande Bruine vuurvlinder (Lycaena tityrus) nog voorkomt. Nadat de soort in 2008 herontdekt werd, begon er direct een monitoringsproject bij Natuurpunt Studie om deze populatie op te volgen en om aanbevelingen te kunnen doen om deze populatie te versterken voor de toekomst, dit vooral in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos dat hier veel terreinen beheert. Het graslandje waar Ilf ons eerst mee naartoe neemt is zo'n beheerd stukje waar men bij het maaien randen laat staan zodat de vlinders -en andere insecten- nog voldoende nectar kunnen vinden om zich te voeden en zo langer de tijd krijgen om zich voort te planten.

Mijn oudste en trouwste lezers zullen zich mogelijk nog herinneren dat ik in 2010 aan een gelijkaardige monitoring deelnam met succes. Toen konden we enkele nieuwe percelen toevoegen aan reeds bekende gebieden. Ook toen was dit graslandje een hotspot voor de soort. We vinden er al snel enkele exemplaren zodat we een zoekbeeld konden ontwikkelen. Het blijft een mooi en verrassend teer vlindertje.

Niet alleen de vlinders doen het dit jaar goed, ik zag nog nooit zoveel Tijgerspinnen (Argiope bruennichi) in Vlaanderen als deze zomer. Ook deze soort rukt al bijna een eeuw stilaan op vanuit het zuiden. Ze komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied, maar heeft zich verspreid naar het noorden tot in Noorwegen en komt tegenwoordig ook in grote delen van Europa voor. Zelfs het eiland Groot-Brittannië werd gekoloniseerd, de spin wordt er sinds de jaren twintig aangetroffen.

Lore amuseert zich rot met mijn macrolens die ze eventjes leent. Inmiddels heeft ze er zelf ook een aangeschaft. De aanblik die zo'n macrolens biedt op de kleine dingen die het leven rondom ons uitmaken is dan ook verslavend genoeg.

Determineerders en veldkennis waren volop aanwezig. Niet alleen in de Lepidoptera maar ook in andere families zoals Roel en Ilf hier gretig demonstreerden.

Ook de jeugd deed leergierig mee !

Dan werd het tijd om ons op te splitsen om andere gebieden te inventariseren, wij gingen onder leiding van Koen Berwaerts naar de Papendel. Het laaggelegen en natte gebied telt vele hooilanden en is in beheer bij Natuurpunt. De naam "papen" doet vermoeden dat het ooit eigendom was van de kerk of van een kloosterorde en dankzij het natte karakter is het gebied nooit voor iets anders gebruikt kunnen worden, hetgeen ervoor zorgde dat de natuur stand kon houden. We zochten systematisch het hoge gras door op zoek naar de elusieve Bruine vuurvlinders.

Dat dit oude hooilanden zijn zag je in de vegetatie, de talrijk aanwezige Ratelaar (Rhinanthus sp.) was net in de zaadzetting gekomen. Dit is een plant dat parasiteert op graswortels en die natte gebieden en geregelde overstromingen nodig heeft voor de zaadkieming en om zijn verspreiding over het grasland te waarborgen.

We vonden in de korte tijd dat we konden meehelpen -tot de middag- helaas geen Bruine vuurvlinders, maar wel grote aantallen van andere soorten zoals dit Landkaartje (Araschnia levana).

Op de vele witte composieten genoten vooral bijen en zweefvliegen van hun maaltje van de dag.

Dan viel Lore haar oog op een bijzondere lichtgekleurde verschijning die zich half verschool in de zee van vochtige grassprietjes: een Eikenpage (Favonius quercus). Helaas kreeg ik de kenmerkende korte oranje band aan de ondervleugel niet goed op de foto maar de dag was voor mij direct nog meer geslaagd dan dat het al was ! Het is een vlindersoort die door de verborgen, zeer hoog vliegende levenswijze zeer gemakkelijk over het hoofd kan worden gezien, ik had ze zelf nog nooit gevonden ondanks haar vrij algemeen voorkomen in Vlaanderen. Ze vliegt meestal hoog in de toppen waar ze zich voedt met honingdauw, het goedje dat bladluizen afscheiden.

Lore en ik moesten hierna jammer genoeg doorgaan voor een verjaardagsfeestje, de rest bleef doorzoeken. Ook andere locaties werden die dag afgezocht. Die paar korte uren in het Hageland hebben daarentegen ons wel mooie beelden en toffe soorten bezorgd ondanks het uitblijven van de soort in de Papendel die voormiddag. Zo eventjes over de regiogrenzen kijken is altijd leerzaam. En ook voor lokale besturen is een zeldzame soort soms "big business" voor het toerisme: de gemeente Begijnendijk weet dat maar al te goed ! Van deze aanpak kan men in de rest van Vlaanderen nog iets leren.